ΣΚΑΚΙ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ

Γράφει ο Fide Master Ιωάννης Μαρής

Η κατανόηση της ανθρώπινης διάνοιας προϋποθέτει τη μελέτη τον λειτουργιών του εγκεφάλου, από τη φυσιολογική-βιολογική όσο και ψυχολογική πλευρά τους παρότι η εφαρμογή πειραματικών μεθόδων είναι δυσχερέστατη από ότι στη φυσική και τη χημεία, τις τελευταίες δεκαετίες οι σχετικές έρευνες σημείωσαν σημαντική πρόοδο. Οι βιολόγοι προσεγγίζουν τον εγκέφαλο όπως και κάθε άλλο φυσικό αντικείμενο, προσπαθώντας να κατανοήσουν τις σύνθετες λειτουργίες του και να φθαρούν σε μια φυσική τους ερμηνεία. Σύμφωνα με αυτή, οι λειτουργίες του εγκεφάλου μπορεί να κατανοηθούν με βάση τους γενικούς νομούς της φυσικής, αποτελώντας μια ειδική περίπτωση. 

Εντελώς πρόσφατα ο Κρικ, θεμελιωτής μαζί με τον Γουάτσον, της σύγχρονης βιολογίας, έκανε μια ανακοίνωση σχετικά με την ανακάλυψη των κυττάρων που ευθύνονται για τη συνειδητότητα σε μια ομάδα νευρώνων στον εγκέφαλο. «Είναι σαφές», δήλωσε στη συνέντευξη του, «ότι η συνειδητότητα δημιουργείται από χημικές αντιδράσεις μέσα στον εγκέφαλο». Η επιστημονική εξήγηση είναι ότι το μυαλό μας- η συμπεριφορά του εγκεφάλου μας-μπορεί να ερμηνευθεί εξ ολοκλήρου από τις αλληλεπιδράσεις των νευρικών κυττάρων. Τα παραπάνω ζητήματα δεν απασχολούν μόνο τους βιολόγους αλλά και τους φυσικούς, που κατανοούν ότι η κβαντική θεωρία, σαν μια γενική θεωρία των μικροκοσμικών διαδικασιών, δεν μπορεί να αφήσει έξω από τις διεργασίες τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Ο γνωστός φυσικός Α. Ράε θεωρεί «το λιγότερο αμφίβολη την ανάπτυξη μιας κβαντικής θεωρίας ή φιλοσοφίας που να στηρίζεται στην υπόθεση ότι η συνείδηση (ο νους) είναι μια μοναδική, ξεχωριστή, μη φυσική οντότητα». Σύμφωνα με τον ίδιο, σκοπός της επιστήμης πρέπει να είναι η παρουσίαση μιας «φυσικής κατανόησης της συνείδησης» (κβαντομηχανική, πλάνη η πραγματικότητα). Μάλιστα, πριν περίπου δέκα χρόνια ο καθηγητής φυσικής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Ιωάννης Κομίνης χρησιμοποίησε την κβαντομηχανική για να εξηγήσει πως λειτουργεί ο εγκέφαλος των πουλιών ώστε να προσανατολιστούν και να μεταναστεύσουν http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=106155.

Η ανάπτυξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών πλούτισε την κατανόηση μας με ενδιαφέρουσες αναλογίες αλλά και διακρίσεις. Μια σύγκριση που γίνεται συχνά εδώ από πολλούς, είναι εκείνη ανάμεσα στον εγκέφαλο και τη σκέψη από τη μια πλευρά και τα μηχανικά μέτρα καθώς και τα προγράμματα του υπολογιστή από την άλλη πλευρά. Ο Ράε την αναπτύσσει με αρκετές λεπτομέρειες, κάνοντας μάλιστα άμεση αναφορά στο σκάκι. «Μπορούμε να έχουμε μια σύγχρονη άποψη για τη σχέση ανάμεσα στη συνείδηση και τον εγκέφαλο, αν την παραβάλουμε με τη σχέση ανάμεσα στο πρόγραμμα ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή και τον ίδιο τον υπολογιστή. Αυτός είναι μια σειρά ηλεκτρονικών διακοπτών, που καθένας από αυτούς, δεν έχει συγκεκριμένο σχέδιο η σκοπό. Όταν όμως προγραμματιστεί, δηλαδή όταν οι διακόπτες υποχρεωθούν να λειτουργήσουν με συγκεκριμένη σειρά, τότε λειτουργεί αποτελεσματικά. Από την άλλη μεριά, ένα πρόγραμμα δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς την ύπαρξη του ηλεκτρονικού υπολογιστή και σίγουρα δεν μπορεί να θεωρηθεί το πρόγραμμα ανεξάρτητο από τον υπολογιστή, με την έννοια που θεωρείται η ψυχή ανεξάρτητη από τον εγκέφαλο». 

Με μοντέρνα τεχνική  φρασεολογία, η συνείδηση είναι το λογισμικό (software) ενώ ο εγκέφαλος είναι ο μηχανικός υλικός εξοπλισμός (hardware). Η άποψη αυτή για τη συνείδηση ενισχύεται από την έρευνα της «τεχνητής νοημοσύνης» όπου αντιμετωπίζεται το πρόβλημα της κατασκευής προγραμματιζόμενων υπολογιστών με την ικανότητα «να σκέφτονται». Σήμερα οποιαδήποτε σχεδόν ηλεκτρονική συσκευή που διαθέτει «εγκέφαλο» όπως τον υπολογιστή, κινητά τηλέφωνα κ.τ.λ. παίζει σκάκι καλύτερα από τον παγκόσμιο πρωταθλητή, απαντά σε ερωτήσεις με φαινομενικά έξυπνο τρόπο και ταχύτητα και όταν τους δοθούν οι κατάλληλες πληροφορίες, να αναγνωρίζουν ανθρώπινα πρόσωπα. Όλοι οι ειδικοί συμφωνούν ότι αυτά τα επιτεύγματα απέχουν πολύ από τη συμπεριφορά ενός ανθρώπου με συνείδηση, όμως με τον σημερινό ρυθμό προόδου ίσως να μην απαιτηθούν πολλά χρόνια ώσπου να κατασκευαστεί και να προγραμματιστεί ένας υπολογιστής που θα συμπεριφέρεται εντελώς όμοια με το νου «συνειδητού ανθρώπου». Φυσικά, υπάρχει η πιθανότητα κάτι τέτοιο να αποδειχτεί αδύνατο.

Να σημειώσουμε εδώ ότι στο βιβλίο του Deep Thinking, ο Garry Kasparov υποστηρίζει ότι προκειμένου να είναι κάτι λειτουργικό δεν χρειάζεται να μιμηθεί τη φύση, για παράδειγμα ο τροχός δεν υπάρχει στην φύση αλλά εμάς μας εξυπηρέτησε πολύ καλά και ξεπεράσαμε σε ταχύτητα ακόμη και τα γρηγορότερα ζώα, ένα ελικόπτερο δεν διαθέτη τα φτερά του πουλιών ούτε οι έλικες του μιμούνται την κίνηση τους αλλά μπορεί να πετάξει ψηλότερα μεταφέροντας περισσότερο και βάρος, κατά ανάλογο τρόπο για να δημιουργηθεί ένα είδος ανώτερης νοημοσύνης δεν χρειάζεται να μιμηθεί τον ανθρώπινο εγκέφαλο.

*Τα σχόλια με πλάγια γράμματα είναι του επιμελητή Ιωάννη Χαλκιά.