Καθώς πλησιάζει η εορτή της 25ης Μαρτίου, για το επόμενο διάστημα θα παραθέτουμε κομμάτια της ελληνικής ιστορίας εκείνης της περιόδου μέσα από το σκάκι. Είναι αποσπάσματα από το βιβλίο "Οι άγνωστες εποχές του ελληνικού σκακιού", του κυρίου Σκλαβούνου, απόφοιτου του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, και τα δημοσιεύουμε με την άδειά του συγγραφέα. Επίσης, σας ενημερώνουμε ότι λόγω Κορονοϊού, ακυρώνονται τα μαθήματα σκάκι για τις επόμενες δύο εβδομάδες.

Μετά την κατάκτηση του Ανατολικού Χριστιανικού κράτους από τους Οθωμανούς, βαθμιαία, άρχισε να προβάλλει μια νέα τάξη μορφωμένων Ελλήνων, που διακρίνονταν στη γνώση ξένων γλωσσών, τη γνώση της ιστορίας άλλων λαών και την τεχνική των διαπραγματεύσεων, ασχολίες που περιφρονούσαν οι κατακτητές. Οι χριστιανοί αυτοί ακολούθησαν το Πατριαρχείο στις περιπλανήσεις του μέσα στην Κωνσταντινούπολη, ώσπου αυτό εγκαταστάθηκε στη συνοικία του Φαναρίου (1601), όπου έκτισαν κι αυτοί τα αρχοντικά τους και πήραν το χαρακτηρισμό «Φαναριώτες». ...Οι «Φαναριώτες ζούσαν στην Κων/πόλη και υπηρετούσαν τους Τούρκους κυρίως ως διερμηνείς. ...κατά πρόβλεψη διεθνών συνθηκών και επιλογή των Οθωμανών , ηγεμόνευαν στις κατεχόμενες από Οθωμανούς περιοχές της Μολδαβίας και Βλαχίας (σημερινής Ρουμανίας). Το διάστημα εκείνο ήταν μικρό, αφού καλοθελητές και συγκρούσεις με τη Ρωσία υπονόμευαν την εξουσία τους, αλλά έφερναν εκπολιτισμό συνοδευόμενο από την έπαρση της νεοαποκτημένης ευημερίας. Όταν οι Φαναριώτες φιλοξενούσαν επίτιμους καλεσμένους, το σκάκι ήταν μεταξύ των δραστηριοτήτων που ολοκλήρωναν τις διασκεδάσεις της ημέρας.

Από τη Μολδαβία ξεκίνησε το 1821 ο εκπρόσωπος της «Φιλικής Εταιρίας» Αλέξανδρος Υψηλάντης την απελευθερωτική επανάσταση των Ελλήνων κατά των Τούρκων. Ήταν απόγονος ενός Φαναριώτη, παλιού ηγεμόνα της Βλαχίας. Η επανάσταση του Υψηλάντη καταπνίγηκε από τους Τούρκους σύντομα και ο ίδιος διέφυγε στην Αυστρία, όπου πέρασε 7 χρόνια αιχμάλωτος «γιατί διασάλευσε την τάξη στην Ευρώπη». Οι άλλοι Φαναριώτες έχασαν την εμπιστοσύνη των Τούρκων και η κοινωνική τους τάξη έσβησε. Η επανάσταση όμως μεταλαμπαδεύτηκε στη νότια Ελλάδα και από αυτήν προήλθε το Νέο Ελληνικό Κράτος το 1830. Το 1839 χαλάρωσε η εκδικητικότητα και ο απομονωτισμός των Τούρκων και πολλοί Έλληνες (ορισμένοι, μάλιστα, με ελληνική πλέον υπηκοότητα) διακρίθηκαν ως επιχειρηματίες στην Κωνσταντινούπολη.

Κατά την αιχμαλωσία του, στους πύργους της Αυστρίας, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης τορνεύει ο ίδιος σκακιστικούς πεσσούς και θήκη που βρίσκονται σήμερα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο στην Αθήνα. Ο Υψηλάντης ανήκε στους «ευγενείς» Ρώσους. Είχε «πριγκιπική» καταγωγή κι από τους δύο γονείς του και είχε προαχθεί σε υποστράτηγο επ’ ανδραγαθία. Οι ευγενείς Ρώσοι έπαιζαν σκάκι, σύμφωνα με το παράδειγμα του εκσυγχρονιστή Τσάρου Μεγάλου Πέτρου των αρχών του 18ου αιώνα, που επίσης τόρνευσε ο ίδιος την σκακιέρα του και τους παρότρυνε να ακολουθούν στο σκάκι τους δυτικούς κανόνες παιχνιδιού.

 Φαναριώτες

Αλέξανδρος Υψηλάντης

Η θήκη των κομματιών και όσα κομμάτια έχουν διασωθεί από εκείνα που τόρνευσε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κατά την φυλάκισή του στην Αυστρία.

Το εξώφυλλο του βιβλίου από το οποίο παραθέτουμε τα ιστορικά κείμενα και το οποίο σας συστήνουμε ανεπιφύλακτα, όχι μόνο ως σκακιστικό αλλά και ως βιβλίο για την ιστορία της Ελλάδας.